ترس از آب ، ترس از تاریکی ، ترس از صدا ، ترس از چاله ، ترس از اماکن عمومی ، ترس از فضای بسته ، ترس از آسانسور ، ترس از خون ، ترس از جمع ، ترس از قطار ، ترس از هواپیما ، ترس از فروشگاهها ، ترس از ازدهام ، همه ترسهائی هستند که از آن به عنوان فوبی یا ترس مرضی یاد می کنیم .

تعریف فوبیا : فوبی را می توان ترس مرضی شمرد . بعضی از روانشناسان از آن بعنوان ترس وسواسی یاد کردند ، فوبی در واقع ترس شدید و مستمر و نامناسب از اشیاء و یا موقعیتهاست. فوبی ترس شدیدی است که دلیل منطقی ندارد. شخص از غیر منطقی بودن ترس در مقابل خطر واقعی شیء ، یا موقعیت ، یا عمل آگاه می باشد. ترس فرد تناسبی با موقعیت ندارد ، قابل توجیه نیست ، از کنترل ارادی خارج است ، و گرایش به پرهیز از موقعیت یا محرک ترس آور را ایجاد می کند ، بسیاری از بیماران اشتغال خاطری با احتمال مواجهه با موقعیت یا شیء ترس آور دارند ، و در نتیجه از این دل نگرانی رنج می برند.

اگورافوبیا Agoraphobia یک نوع نوروز فوبیک است که با چندین فوبی من جمله ترس از فضاهای باز ، ازدهام ، مسافرت همراه با ترس ، و احساس مسخ شخصیت ، و سایر علایم روانی دیده می شود.

علایم بالینی فوبی : اضطراب شدید ، طپش قلب ، تعریق ، لرزش ، حالت تهوع ، استفراغ ، سرگیجه ، گاهی غش ، خستگی عمیق ، بیماران فوبیک معمولا علاوه بر ترس علایم نوروتیک دیگری نیز دارند مانند سردرد ، درد پشت و شانه ، ناراحتی های گوارشی ، درد معده ، فکرهای وسواسی ، احساس حقارت ،

انواع فوبیا : فوبی را از نظر شدت ، طول مدت اختلال ، غیر طبیعی بودن ، ایجاد ناتوانی و میزان آن، اشیاء یا موقعیتهای ایجاد کننده ، تقسیم بندی های گوناگونی نموده اند . فوبی می تواند واحد یا متعدد باشد که در فوبی واحد ناتوانی فرد خفیف تر است.

ترس از آب ، ترس از تاریکی ، ترس از صدا ، ترس از چاله ، ترس از اماکن عمومی ، ترس از فضای بسته ، ترس از آسانسور ، ترس از خون ، ترس از جمع ، ترس از قطار ، ترس از هواپیما ، ترس از فروشگاهها ، ترس از ازدهام ، ترس از بیماری ، ترس از رعد و برق ، ترس از ارتفاع ، ترس از باد ، ترس از امتحان ، و غیره را نیز می توان بعنوان فوبی ذکر کرد.

بعضی از رفتارهای اجتماعی نیز خود تظاهری از فوبیک است بچه ای که از تزریق ترسیده تزریقاتی می شود ، فردی که از زخمی شدن و جراحت می ترسد ، یا از زخمی کردن دیگران می ترسد ممکن است جراح گردد ، گاهی عشق به ورزشهای خطرناک تظاهری از رفتار فوبیک است ،

شروع و اپیدمیولوژی : فوبی معمولا در نوجوانی و اوایل جوانی و بطور ناگهانی و با حملات اضطراب شدید در مواجهه با شیء یا موقعیت شروع می شود ، شیوع آن حدودا یک درصد جمعیت است ، در خانمها 70 درصد و آقایان 30 درصد است ، کمتر از حدود 10 درصد بیماران دنبال معالجه می روند ،

علل بیماری : واکنش فوبیک ممکن است از یک ترس ساده در کودک سرچشمه گرفته باشد و در اثر تشابه و همانندی تولید شده باشد مثلا نوزادی را که والدین یا اطرافیان بالا و پائین می اندازند و باش بازی می کنند ممکن است در نوجوانی دچار ترس از ارتفاع گردد ، یا کودکی را که پدر به اصرار سعی دارد وارد آب کند و شنا بهش یاد دهد ممکن است فرد را دچار ترس از آب کند ، ممکن است سرچشمه ترس یک حادثه فراموش شده باشد ، ممکن است ترس از احساس گناه فرد نشات گرفته باشد ، ممکن است ترس جابجائی یک تشویش باشد ، گاهی ترس از وسوسه های جنسی یا تجاوزکارانه و تبدیل آن ایجاد شده باشد ، ممکن است ترس از احساس گناه و تنبیه خود حاصل شده باشد ، یک تجربه ترس آور در گذشته ممکن است اساس ترس فعلی شخص باشد. معمولا در فوبی علت ترس سرکوب شده و پیدا کردن آن دشوار است. از دید روانکاوی اضطراب اخته شدن ، جدائی ، و پرخاشگری در دوره های مختلف رشد می تواند بوسیله مکانیزم جابجائی به فوبی منجر شود.

درمان : تقریبا تمام روانشناسان از مکاتب مختلف عقیده دارند که بیمار فوبیک را باید با وضعیت فوبیک مواجه نمود. البته بعضی به روش درمانی حساسیت زدائی تدریجی و بعضی ها به روش غرقه سازی اعتقاد دارند . فرار از موقعیت وضع را مشکل تر می کند ، فرانکل در زمینه درمان ترس معتقد بود اجتناب از نگرانی خود موجب افزایش نگرانی می شود.

رواندرمانی : هدف رواندرمانی شفا بخشیدن بیماری یا تخفیف آن است ، رواندرمانگر به منظور زدودن یا تخفیف علایم موجود و جنبه های مختل رفتار ، و به عقب انداختن بروز و پیشرفت علایم و ناتوانی ، ارتقاء بخشیدن به رشد جنبه های مثبت شخصیت ، ، تقویت اعتماد بنفس و عزت نفس بیمار با وی رابطه برقرار می کند.

رفتار درمانی : رفتار درمانی یعنی کاربرد منظم اصول یادگیری برای تحلیل و درمان اختلالات رفتاری . رفتاردرمانگر معتقد است که رفتار نوروتیک و سایر انواع اختلالها عموما یاد گرفته شده بنابراین تابع قوانین یادگیری است و از این طریق می توان آن را از بین برد، پاولف نخستین فردی بود که ثابت کرد تعارض روانی را میتوان در حیوان آزمایشگاهی ایجاد کرد ، و این تعارض بی شباهت به تعارض مشهود در آدمیان نیست. در رفتار درمانی از روشهای مختلف رفع حساسیت Desensitization ، انفجار درونی Implosion ، غرقه کردن یا درمان سیل آسا Flooding ، تقلید Modeling ، می توان استفاده کرد.