استرس STRESS  (خلاصه)

مقدمه :
حفظ نيروي انساني متخصص و كارآزموده در هر سازماني  از اهميت اساسي برخوردار است و استرس يا فشارهاي روحي عصبي بعنوان يك آفت و تحليل برنده اين نيرو مطرح است
تعريف استرس :
استرس يا فشار عصبي يا تنيدگي واكنشي است كه در فرد در اثر حضور عامل ديگري بوجود مي آيد و قواي فرد را براي روبرو شدن با آن بسيج مي كند و ارگانيزم يا موجود زنده حالت آماده باش پيدا مي كند .
در استرس يا بقول دكتر هانس سليه ( Dr Hans Selye ) سندرم سازگاري كلي سه مرحله مشخص است :
1- واكنش اخطار
2- گام مقاومت
3- گام فرسودگي
واكنشَ اخطار : مثالي مي آوريم  فرض كنيد سرپرست بخش فولادسازی باخبر مي شود كه پاتيل مذاب سوراخ شده و غريب 120 تن مذاب كف كارگاه کنورتور پخش شده و ممكن است 48 ساعت توقف پيش بيايد با شنيدن اين خبر چه پيش ميايد ؟
از نظر فيزيولوژيك خبر شنيده مي شود ، خبر بصورت اخطار خطر در مغز ثبت مي گردد، توسط هيپوتالاموس احساسات و عواطف اين خبر تفسير مي گردد، هيپوتالاموس اخطار الكتروشيميائي به غدد هيپوفيز در مركز جمجمه مي فرستد ، غدد هيپوفيز شروع به ترشح هورموني براي محرك قشر غدد فوق كليوي مي كند، غدد آدرنال فعال مي شود ، و كورتيكوئيد ترشح كرده در جريان خون مي ريزد، و اين پيامهايي به ساير غدد در سراسر بدن مي برد ، در نتيجه : طحال براي عمل بسيج شده ، گلبولهاي قرمز اضافي در جريان خون وارد مي شوند ،اكسيژن و غذاي اضافي به سلولهاي بدن وارد مي شود ، قدرت لخته شدن خون ازدياد مي يابد ، كبد مواد قندي و ويتامين ها را رها مي سازد ، ضربان قلب بيشتر مي شود ،تنفس تغيير مي كند ، خون از پوست و اعشاء به ماهيچه ها و مغز جاري مي گردد ، دستها و پاها سردتر مي شوند، و كل ارگانيزم بصورت آماده براي حمله و تهاجم يا فرار در مي آيد در اين وضعيت سرپرست بخش براي حل و فصل بحران يا اتفاق با عجله وارد كارگاه مي شود .
گام مقاومت : در طي اين مرحله بدن براي مبارزه با عامل فشار عملا بسيج است و اگر بدن براي مدتي طولاني مثلا چند روز تا چند هفته همچنان بسيج بماند ذخايرش بتدريج تخليه مي شود .
مثل كشوري كه در حال جنگ است و توان خود را صرف مي كند ذخايرش بتدريج تمام مي شود .
گام فرسودگي : بدين معني است كه انرژي بدن تمام شده و بدن به حد زيادي در مقابل امراض و بد كاركردن اعضايش آسيب پذير مي شود اين همان جائي است كه امراض شروع به تظاهر مي كنند مثلا ممكن است فرد مورد نظر دچار سرماخوردگي يا آنفلانزا يا درد كتف و شانه و ... گردد بستگي به اين دارد كه از نظر ژنتيكي و شخصيتي در كجا آسيب پذير تر باشد .
علائم استرس :
كم حوصلگي ، سردرد، تغيير ضربان قلب ،خستگي جسمي ، خشم و پرخاشگري ،بي خوابي ، فشار در سينه ، اختلال گوارشي ، سوزش معده ، عرق كردن ، خشكي دهان ، بي اشتهائي ، داغ شدن ، و يا سرد شدن بدن ، غمگيني ، لرزش بدن، ميل به سيگار ، از دست دادن تمركز ، احساس سرگيجي ، تغيير تنفس ، تكرر ادرار ، كم شدن حافظه ، دردهاي بدني پراكنده ، آه كشيدن ، تمايل به تنهائي ، آشفتگي ، التهاب ، سرخ شدن پوست صورت ، و .....
بيماريهاي استرس :
دهاني مثل زخم دهان ، تورم گلو ، سرماخوردگي ، آنفلانزا و ....
گوارشي مثل سوزش معده ، زخم معده ، اسهال ، كم شدن اشتها ، اختلال هضم و ...
عضلاني و مفاصل مثل درد عضلات پشت وشانه ، كتف و كمر، مفاصل ،سردردو ...
قلبي مثل درد قلب ، بالا رفتن ضربان و ....
ريوي مثل آسم ، سرفه و ...
پوستي مثل خارش و اگزما، ريزش مو ، تاسي ، كچلي موضعي و ...
تناسلي مثل تكرر ادرار ، اختلال قاعدگي ،ناتواني جنسي و ...
بيماريهاي رواني مثل اضطراب ، افسردگي ، وسواس ، سوء ظن و بدگماني و......
علل و عوامل استرس :
علل استرس ممكن است مربوط به محيط شغلي باشند : مثل سروصدا ، حرارت ،برودت ،نور ، مواد شيميائي ، حوادث محيط كار
ممكن است اجتماعي باشند مثل شلوغي جمعيت ، عدم رعايت قوانين توسط ديگران ، عدم احساس مسئوليت ، مسائل مالي ، مسائلي كه در جامعه با آن روبرو هستيم ،
ممكن است مربوط به مسائل خانوادگي باشد : روابط با همسر ، از دست دادن عزيزان ، تغيير محل سكونت ،مشكلات و مسائل والدين ،مشكلات و مسائل تحصيل فرزندان
ممكن است شخصي و دروني باشند مثل حساسيت بيش از حد ، كمروئي ، افكار منفي ، تعارضات حل نشده ،از خاطرات بد گرفته تا انتظارات غير واقعي . فقط اين نكته بسيار مهم را بايد خاطر نشان كرد كه تنها وقتي چيزي عامل فشار مي شود كه ذهن ما آن را عامل فشار تشخيص دهد ذهن به بدن اشاره ميكند كه عامل فشار وجود دارد و بلافاصله واكنش اخطار بدنبالش مي آيد . در واقع بوجود آمدن واكنش فشار متكي بر شناخت است .
راه هاي غلبه بر استرس :
اصولا نحوه برخورد و مقابله با استرس و فشارهاي روحي به عوامل بسياري از جمله شخصيت فرد ، شرايطي كه فرد در آن قرار دارد ، و فرهنگ اجتماعي فرد بستگي دارد . براي جلوگيري از استرس در درجه اول حذف علل بوجود آورنده آن اهميت دارد و در درجه بعد تقويت فرد كه در برابر استرس مقاوم باشد ، استرس و فشار روحي در هر محيطي وجود دارد و ما در اكثر اوقات ناگزير به تحمل آنيم ،پس بايد خود را در برابر آن مقاوم سازيم با راهكارهاي ذيل :
- بالا بردن شناخت و آگاهي افراد نسبت به توانائيها ، حساسيتها و نقاط ضعف خود .
- كسب دانش و آگاهي افراد نسبت به استرس ، علل ، علائم و نشانه هاي آن
- سنجش و ارزيابي وضعيت خودمان در مقابل استرس
- تجديد نظردر شيوه زندگي و كم كردن استرسها
- تعيين هدف و خود آگاهي بيشتر به آن
- شناخت و تعيين ارزشهاي خودمان
- مديريت كردن بر زمان و تعيين الويتها
- ايجاد برنامه براي استراحت ،تغذيه مناسب ، و ورزش
- آموزش تكنيكها و روشهاي آرام سازي عضلاني
- گرفتن راهكارهاي مناسب از متخصصين
 

پاكزاديان
روانشناس باليني