شخصیت هیستریک Hystrionic Personality : نیاز مفرط فرد به ستایش ، خودگراست ، خودبین است ، نمایشگر است ، متظاهر است ، عواطف فرد سطحی است ، این افراد ظاهرا دراماتیک هستند و تکلم پرآب و تاب دارند ، توانائی تقلید و بازی کردن نقش دیگران را بخوبی دارند ، استفاده از زبان اندام را در روابط با دیگران دارند Body Language . انتظار بیش از حد برای توجه دارند ، تلقین پذیری دارند ، تمایل به مسائل جنسی آشکارتر ، ...

این علایم در اکثر شخصیت های هیستریک دیده شده است : 1- اغواگری Seduction : حالت چهره وی ، ژستها ، طرز ادای کلمات ، دلربائی. 2- هیجانی بودن Emotional : گوئی بجای ابراز عواطف طبیعی نقش بازی می کنند ، وقتی تمایلات توجه طلبانه آنها ارضاء می شود چنان خوشحال هستنند که حدی ندارد و در محیطی که توجه کافی به آنها نمی شود دچار Dysphoria می شوند. 3- خودشیفتگی Narcissim : بینهایت به منافع و ارضای خواسته های خود می اندیشند و حقوقی را برای دیگران قائل نیستند. 4- دراماتیک Dramatic : زبان و حرکاتشان بسیار رنگین و هیجان انگیز است و با آب و تاب فراوان صحبت می کنند. 5- مریضی ساختگی Manipulative : مهارت فوق العاده ای دارند که با مانورهای مختلف آنچه که می خواهند از دیگران می گیرند یا منظورشان را اعمال کنند ولو شده با مریضی ساختگی یا صدمه ساختگی یا خودکشی ساختگی با چند تا قرص. 6- نمایشگری Exhibitionistic : بیش از حد خودآرائی می کنند حتی برای جاهائی که ضرورت ندارد برای رفتن به مطب به اندازه رفتن به عروسی آرایش می کنند، در معاینه یا تزریق میل دارد اندام خود را بدون ضرورت نشان دهد. 7- انتظار بیش از حد Expectancy : این افراد انتظار بیشتری از افراد معمول برای گرفتن توجه دارند. 8- وابسته Dependent ، وابستگی بیش از حد برای گرفتن توجه افراطی.

اختلالات حرکتی مثل حرکات غیر عادی ، ضعف یا فلج در دست ، پا ، اندام ، لرزهای شدید و موزون سر دست و پاها ، اختلال راه رفتن ، تشنج هیستریک Hysterical Convulsion، اختلالات حسی مانند بیحسی Anesthesia ، کاهش حس Hypesthesia ، حس غیر طبیعی Dysesthesia ، واکنش اغراق آمیز ذهنی به محرک دردناک Hyperpathia ، بی حسی نیمه بدن ، درد Pain : درد در صورت ، شکم ، لگن ، قفسه سینه ، کمر ، اختلال در اعصاب جمجمه ای مثل اختلالات بینائی و کوری ، کوری یک چشم ، کری ، اختلال تکلم ، اختلال بویائی ، اختلال چشائی ، سرگیجه ، اختلال بلع ، و اختلالات دیگر را می توان نام برد.

فراموشی هیستریک Hysterical Amnesia ، فرار هیستریک Hysterical Fugue ، تعدد شخصیت Multiple Personality Disorder ، مسخ شخصیت Depersonalization، حالات شفقی Twilight States ، سندرم گانسر Ganser Syndrome ، بیداری در خواب Somnambolism ، بهت روانزا Psychogenic Stupor و اختلالات دیگر را می توان نام برد.

اصطلاحات هیستری Hysteria ، اختلالات شبه جسمی Somatoform Disorder ، علایم تبدیلی Conversion Symptoms ، علایم تجزیه ای Dissociative Disorders ، همه مفهوم مشابه ای را ایجاد می کنند. و در طبقه بندیهای جدید هیستری تحت عنوانهای اختلالات شبه جسمی Somatoform Disorders ، اختلالات ساختگی Factitious Disorder ، و اختلالات تجزیه ای Dissociative Disorders ، و اختلال شخصیت هیستریک Hystrionic Personality Disorder طبقه بندی شده است.

D S M IV TM اختلال شخصیت هیستریک را اینطور مشخص نموده است : الگوي نافذ هيجان زدگي و توجه طلبي ، كه در اوايل بزرگسالي شروع شده ودر زمينه هاي گوناگون وجود دارد و با پنج تا يا بيشتر از علايم زير تظاهر مي كند : 1- در موقعيت هايي كه شخص كانون توجه نيست احساس ناراحتي مي كند . 2- تعامل او با ديگران معمولاً با رفتار اغواگرانه و برانگيزنده جنسی مشخص است .3- هيجانات را بطور سطحي و با تغييرات سريع ابراز مي كند . 4- مستمراً از ظاهر فيزيكي خود براي جلب توجه استفاده مي كند . 5- سبك گفتار او برداشت گرايانه ( امپرسيونيستي ) و فاقد جزئيات است . 6- بيان و هيجاناتش مبالغه آميز ، نمايشي و توام با خود نمايي است . 7- تلقين پذير است. 8- روابط را صميمانه تر از آنچه واقعاً هست ، تلقي مي كند.

علل هیستری : تئوریهای روانکاوی علت هیستری را تثبیت Fixation در مرحله سوم رشد روانی جنسی یا ادیپال می داند ، فروید مکانیسم پیدایش هیستری را با مفهوم تبدیل Conversion ناخودآگاه انرژی روحی به علایم جسمی شرح داد. امروزه اکثر روانشناسان هیستری را واکنشی در مقابل یک موقعیت اضطراب انگیز تلقی می کنند که در آن شخصیت فرد در تعیین شکل واکنش نقش عمده ای دارد. دو چیزی که در هیستری مطرح است نفع اولیه Primary gain و نفع ثانویه Secondary gain است نفع اولیه وسیله ای دفاعی در مقابل اضطراب است مثلا سربازی که از جنگ می ترسد ناگهان کور می شود ، یا عروسی که می خواهد هزار بد و بیراه به مادرشوهرش بگوید یکدفعه لال می شود ، و این برای شخص هیستری خاصیت ضد اضطراب دارد و نفع ثانویه را پیدایش علایم برای بیمار فراهم می سازد مثلا فردی که کور شده از جنگ معاف می شود و مورد توجه اطرافیان نیز قرار می گیرد و از کار کردن معاف می شود یا لالی عروس باعث می شود عروس از مسئولیتی که دلخواهش نیست مثل ظرف شستن معاف شود .

فراوانی ، سیر و پیش آگهی : حدود یک درصد افراد دچار این نوروز می شوند ، هیستری بیشتر در اوایل بزرگسالی یعنی بین 15 تا 25 سالگی بروز می کند ، و بیشتر در خانم ها ظاهر شده ، خانم ها چند برابر بیشتر از آقایان دچار این نوروز هستند ، پیش آگهی برای بیماران بستگی به قوت و ضعف شخصیت بیمار دارد اگر بیمار قبلا تطابق خوبی در زندگی داشته و علایم تبدیلی بعد از استرس شدید پیدا شده پیش آگهی بهتر است.

درمان : درمان هیستری از دو جزء ترکیب یافته یکی درمان علامتی Symptom oriented برای رفع علایم و بازگشت فونکسیون است، و دوم درمانی که هدفش ترمیم کل شخصیت بیمار است و تواما باید انجام شود، در رواندرمانی بیماران هیستریک توضیح دادن روشن ، منطقی و توام با صبر و حوصله علل و نحوه پیدایش علایم نخستین گام در درمان بیماری است. مهمترین جزء درمان پذیرفتن بیمار و بیماری اوست ، روانشناس بالینی باید از برخورد تعصب آمیز و عاری از احساس همدردی خود داری کرده ، متهم کردن بیمار به ایجاد عمدی علایم به منظور فرار از مسئولیت بدترین تاثیر ممکن را بر بیمار خواهد داشت. در جلسات رواندرمانی همچنین کار دیگری که می توان برای این بیماران انجام داد برقراری رابطه توام با تفاهم است که طی آن رواندرمانگر با همدلی و علاقه سخنان بیمار را گوش می دهد ، و بیمار را در پیداکردن تعارضهائی که موجب اضطراب او هستند کمک می کند ، در درمان بیمار هیستری رواندرمانگر از اطمینان دادن قاطع به بیمار برای بهبود یافتن و درمان شدن بدلیل خصوصیت تلقین پذیری بیمار ضرری نخواهد کرد. در عین حال آگاه کردن بستگان بیمار در جلسه خانواده درمانی از ماهیت بیماری و راهنمائی آنها برای ایجاد رابطه بهتر با بیمار ، بهمراه حمایت و تقویت روحی بیمار موثر است.