اختلال شخصیت پارانوئید Paranoid Personality Disorder :

اول شخصیت را تعریف کنیم : شخصیت در روانشناسی به این معناست که مجموعه صفات و خصوصیات جسمانی و روانی فرد ( اعم از قد ، وزن ، چاقی ، لاغری ، زشتی ، زیبائی ، رنگ پوست ، رنگ مو ، چهره ، هوش ، وضعیت روحی ، درون گرائی ، برون گرائی ، میزان اعتماد بنفس ، سرعت واکنش فرد ، ظرفیت حافظه ، میزان شناخت و ... ) در ارتباط با هم در یک وضعیت گشتالتی موجب رفتار خاص فرد شده و فرد را از سایرین متمایز و ممتاز می سازد این را شخصیت می نامیم. و باید عرض کنم که این ویژگی های شخصیتی فرد بعد از بلوغ تقریبا ثابت و پایدارند. پس از دیدگاه روانشناسی فرد فاقد شخصیت و بی شخصیت نداریم. 

 و اما سلامتی را اینطور تعریف می کنیم : سلامتی برمی گردد به تعادل ، و تعادل برمی گردد به طبیعت انسان ، آنچه در اکثریت بوده گرفتند و گفتند جزو طبیعت انسان است و نرم است ، پس تعادل است ، پس سلامتی است و آنچه با نرم متفاوت بوده را سلامتی ندانسته و اختلال خواندند ، و اختلال شخصیت نیز صفات ، خصوصیات ، و ویژگیهای شخصیتی پایداری است که باعث ناسازگاری فرد با محیط اطراف می گردد.

 نشریه انجمن روانشناسی بالینی و روانپزشکی امریکا ( DSM IV TM) شخصیت و اختلال شخصیت را اینطور تعریف کرده است : صفات شخصیت عبارتست از الگوهای ثابت ادراک و تفکر و ارتباط با خود و دیگران می باشد. این الگوها در طیف وسیعی از حیطه های رفتار شخصی و اجتماعی جلوه گر می شوند صفات شخصیت تنها زمانی که غیر قابل انعطاف و ناسازگارانه باشند و سبب آسیب قابل ملاحظه ای در عملکردهای اجتماعی و شغلی یا سبب بدبختی های شخصی شوند اختلال شخصیت را تشکیل می دهند.

 نیمرخ شخصیتی : اگر اختلال شخصیت بارز نباشد و ویژگیهای فرد باعث ناسازگاری چندانی با محیطش نگردد کلمه اختلال شخصیت را بکار نبرده و آنرا نیمرخ شخصیتی خاص می نامیم مثلا نیمرخ شخصیتی وسواسی یا نیمرخ شخصیتی اسکیزوئید. 

 خصوصیات مشترک انواع اختلال شخصیت : واکنش فاقد انعطاف و عاری از تطابق، ناتوانی برای کار کردن و دوست داشتن ، در واکنش به محیط اجتماعی ظاهر می گردد ، اثری که اینگونه افراد بر دیگران دارند.

 سبب شناسی اختلال شخصیت :
بطور کلی برای انواع اختلال شخصیت بعضی نوع شخصیت و همچنین اختلال شخصیت را ژنتیکی و ارثی می دانند ، بعضی اختلال شخصیت را تاثیرات محیطی تلقی می کنند و رضایتبخش نبودن محیط خانواده را دخیل می دانند ، بعضی عوامل ساختمانی که در حین رشد موجب ضایعه در ساختمان ارگانیسم می شود را مطرح می سازند ، بعضی عوامل روانشناختی مربوط به مراحل رشد و تکامل را در اختلالات شخصیت دخیل می دانند ، بعضی طرد والدین و انواع محرومیت ها را مطرح می سازند ، بعضی اغماض بی نهایت والدین را علل اختلال شخصیت تلقی می کنند. 

 عوامل روان پویایی :
فروید اختلال شخصیت را ناشی از تاثیرات محیط اولیه می داند ( افراط و تفریط مادر در رفتار با کودک . در تغذیه کودک و نوع آن و در آموزش توالت و فشارهای اعمال شده و .... از تولد تا پنج سالگی) .

 درمان اختلالات شخصیت :
باید گفت امر تعلیم و تربیت و شکل گیری شخصیت هر فردی طی روند چندین ساله با تاثیر عوامل وراثتی و محیطی و فرهنگی تا بلوغ اتفاق می افتد و شخصیت هر فردی مثل اسکلت ساختمانی است که وقتی ساخته شد به آسانی قابل تغییر نیست حال با نقشه و برنامه ساخته شده باشد یا بی برنامه و تصادفی . و هدف درمان هم تغییر شخصیت بیمار نیست بلکه تغییر رفتار نامطلوب بیمار یا تعدیل علایم ناپسندی است که از شخصیت فرد ناشی می شود. و بهترین شکل موثر درمان نیز استفاده از انواع روشهای درمانی است ، و یا ترکیب انواع مختلف رواندرمانی. هدف درمان کمک به بیمار برای آموختن این موضوع است که اثرات شخصیت بیمار بر افراد دیگر چیست و چگونه رفتارش را به طریقه صحیح اجتماعی تغییر دهد. در دراز مدت با تغییر رفتار و تغییر در عادات بیمار می توان امید وار بود شخصیت بیمار تعدیل گردد.

 انواع اختلالات شخصیت :
اختلال شخصیت پارانوئید Paranoid Personality Disorder ، اختلال شخصیت اسکیزوئید Schizoid Personality Disorder ، اختلال شخصیت اسکیزوتایپال Schizotypal Personality Disorder ، اختلال شخصیت هیستریانیک Histrionic Personality Disorder ، اختلال شخصیت خود شیفته Narcissistic Personality Disorder ، اختلال شخصیت ضد اجتماعی Antisocial Personality Disorder ، اختلال شخصیت مرزی Borderline Personality Disorder ، اختلال شخصیت دوری گزین Avoidant Personality Disorder ، اختلال شخصیت وابسته Dependent Personality Disorder ، اختلال شخصیت وسواسی Obsessive-Compulsive Personality Disorder ، اختلال شخصیت منفعل مهاجم ، اختلال شخصیت عاطفی ، اختلال شخصیت انفجاری ، اختلال شخصیت آستنیک ، اختلال شخصیت نامششخص Personality Disorder NOS.

 اختلال شخصیت پارانوئید Paranoid Personality Disorder
فردی است شکاک و بدبین ، نسبت به علایم و اشارات دیگران حساس ، بسیار سرسخت و کینه توز ، خشک ، حسود ، بزرگ منشی دارد و خود را شخص بزرگی می پندارد ، بعلت حسادت و بدبینی دوست و رفیقی ندارد ، فکر می کند همیشه در معرض توطئه دیگران است ، نسبت به دیگران اعتماد ندارد ، اگر متاهل باشد سوء ظن مکرر نسبت به همسر ، آدم پر مشغله بنظر می آید ، همیشه در حال کاوش برای پیدا کردن سرنخ است ، ناتوانی در احساس آرامش ، فردی است جدی و عبوس.

 علایم اختلال شخصیت پارانوئید از دیدگاه D S M IV TM
A ـ عدم اعتماد و شكاكيت نافذ نسبت به ديگران ، بطوريكه انگيزه هاي آنان بد خواهانه تعبير شود ، كه در اوايل بزرگسالي شروع شده و خود را در زمينه هاي گوناگون نشان مي دهد و با چهار تا يا بيشتر از علايم زير مشخص است: 1- بدون دليل كافي ، ظن مي برد كه ديگران از او سوء استفاده مي كنند يا فريبش مي دهند. 2- بدون دليل كافي ، وفاداري و قابليت اعتماد دوستان و بستگان خود را مورد سئوال قرار مي دهد .3- در اعتماد بر ديگران مردد است چون مي ترسد از اطلاعات او بر عليه خودش استفاده شود .4- در اشارات و اتفاقات خوشخيم ، معاني تحقير آميز و تهديد كننده مي بيند .5- مدام كينه مي ورزد ، يعني تحقير و بي اعتنايي و اهانت را نمي بخشد .6- حملاتي بر رفتار و شخصيت خود برداشت مي كند كه براي ديگران روشن نيست ، در پاسخ خشمگين و حمله متقابل سريع است .7- سوء ظن مكرر ، بدون پايه ، نسبت به وفاداري به همسر يا شريك جنسي .B ـ منحصراً در جريان اسكيزوفرني ، اختلال خلقي با خصوصيات پسيكوتيك ، يا يك اختلال پسيكوتيك ديگر روي نمي دهد و ناشي از تاثير مستقيم يك اختلال طبي كلي نمي باشد . 

 در درمان اختلال شخصیت پارانوئید ضمن رعایت مسائل کلی روادرمانی بیماران اختلال شخصیت ، نکته ویژه اینکه در بیماران پارانوئید رواندرمانی انفرادی مستلزم برخورد حرفه ای و نه چندان گرم از جانب درمانگر است ، درمانگر بایستی متوجه باشد در برابر اتهامات بیمار حالت دفاعی بخود نگیرد ضمن اینکه رفتار صمیمانه و میل به صمیمیت با بیمار باعث بدبینی و شکاک شدن بیشتر بیمار می گردد.

 پاكزاديان
روانشناس باليني